Đề bài: tìm hiểu truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao
tìm hiểu truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao
I. Dàn ý tìm hiểu truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao
1. Mở bài
– Giới thiệu tác giả, tác phẩm:
2. Thân bài
a. Nhan đề, tình huống truyện:– Nhan đề “Đôi mắt” Nam Cao đã khéo léo gợi ra tư tưởng cũng như chủ đề chính trong truyện ngắn: Cách nhìn nhận của sống của mỗi con người thông qua đôi mắt, nhưng đôi mắt ấy không chỉ làm nhiệm vụ nhìn nhận mà nó còn là ẩn dụ cho tư tưởng, lối sống.
– Tình huống truyện:+ Kể về chuyến viếng thăm văn sĩ Hoàng của văn sĩ Độ, người mà trước đây mới “đá” anh, và cũng “đá” nhiều người khác không hiểu vì nguyên cớ ghen ghét gì.+ Câu chuyện đã diễn ra trong một bối cảnh Độ liên tục nghe Hoàng phàn nàn chê trách chốn làng quê và những người nông dân ít chữ làm cách mệnh bằng một thái độ vô cùng khó chịu, mỉa mai.
b. Nhân vật Hoàng:– Quen sống cuộc sống sung túc, phong lưu thích đọc tiểu thuyết dài tập, thích nuôi chó, cũng mang tiếng nhà văn nhưng hầu như bao giờ viết được một tác phẩm nào có trị giá.– Thường bị người ta ghét, tới nỗi tưởng dường như văn sĩ ở Hà Nội này đều ghét anh cả, bởi cái tật hay “đá” bạn, chỉ bởi người ta tài năng hơn anh, có tác phẩm được tuyên dương khen ngợi, hoặc đơn thuần là kẻ đó chơi với người có hiềm khích với anh.– Tổng khởi nghĩa nổ ra Hoàng cũng tự vơ cho mình cái danh “theo kháng chiến”, nhưng thực tế là đi chạy nạn về một làng ngụ cư, tiếp tục cuộc sống phong lưu, thanh nhàn của mình, bỏ ngoài những sự gợi ý về phục vụ cho cách mệnh.
– Thái độ của Hoàng với người dân quê:+ Anh chỉ thấy độc một màu đen, chỉ nhìn thấy những thiếu sót của họ, nghĩ rằng họ là những kẻ nhiêu khê, cả đời chỉ biết tiết kiệm, không biết thu giãn, ít chữ, nhiều chuyện, can cái tội “ngu độn, thông tục, ích kỷ, tham lam, keo kiết”.+ Mỉa mai, khinh ghét những kẻ dân quê, bản thân Hoàng chưa từng một lần chịu hòa nhập, tìm hiểu chung sống với họ ngày nào, bản thân anh chỉ quanh quẩn với thú vui tao nhã bên vợ con, và tìm về mấy kẻ có học vấn nhưng đã hết thời để đánh tổ tôm.+ Gọi người nông dân làm cách mệnh là “thằng chủ toạ”, “ông ủy ban”, “bố tự vệ”, “những ông thanh niên”, “những bà phụ nữ”,… một cách khinh miệt, khinh thường.+ Hoàng ích kỷ, thiếu nhân ái, chỉ biết “nhìn đời, nhìn người một phía”, anh không thích làm cách mệnh với những người anh cho là dốt nát, keo kiết, lắm giáo điều, thích tuyên truyền, thế nên anh chấp nhận làm kẻ “phản động”. Trở thành kẻ lãnh đạm và thờ ơ với cách mệnh.– Sùng bái, tôn thờ quá mức một tư nhân, anh chỉ một lòng tôn sùng cụ Hồ, nghĩ rằng nhờ chỉ duy nhất tài thao lược của cụ đã cứu rỗi cả quốc gia mà hoàn toàn bỏ qua sự đồng lòng quân dân, sức mạnh đại kết đoàn dân tộc trong công cuộc kháng chiến.
c. Nhân vật Độ:– Hiền lành và có phong thái trầm tĩnh, trong cuộc nói chuyện với Hoàng, anh phần nhiều chỉ ngồi nghe, cười lấy lệ, anh ít khi phản chưng, là người bao dung, hiểu biết và có đôi mắt đa chiều.– Tuy lời thoại ít ỏi nhưng cũng thấy được tư tưởng mà tác giả muốn truyền tải “Nghe những ông nói tới “sức mạnh quần chúng”… như họ vẫn thường thế nữa”.= > nếu như ta chỉ mãi đứng ngoài trông vào, mà không chịu xông pha, đi sâu vào trong đời sống, cùng đương đầu, cùng tìm hiểu những người nông dân chất phác thực thà thì sẽ chẳng bao giờ phát hiện được những cái tốt đẹp đang tiềm tàng bên trong những con người thô sơ, ít chữ ấy.– Bộc lộ niềm tin của người trí thức trong cách mệnh, ánh nhìn tích cực của họ đối với quần chúng nhân dân, những người đa phần ít học, nhưng có sức mạnh quật khởi, lòng tích cực, truyền thống đánh giặc giữ nước đã ăn sâu vào trong máu thịt, mà không một quân thù nào có thể thắng lợi.=> Tuyên ngôn về “nguồn cảm hứng mới cho văn nghệ”, khuyến khích người làm nghệ thuật phải biết đi sâu, lội sâu vào trong đời sống nhân dân con người, vạch những cái xù xì, thô kệch để tìm những viên ngọc tiềm tàng bên trong, ví như tấm lòng hoạt động, cống hiến hết mình cho cách mệnh. Và tránh xa cái thói ích kỷ, phân biệt, miệt thị chỉ vì họ không giống mình, chỉ vì cho họ là những kẻ thông tục, thất phu, không xứng được tìm hiểu tôn trọng.
3. Kết bài
Nêu cảm nhận chung.
II. Bài văn mẫu tìm hiểu truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao
Nam Cao là một trong những tác gia lớn của văn học hiện đại Việt Nam, có đóng góp to lớn vào kho tàng văn học dân tộc đặc biệt là trong mảng văn học hiện trên thực tế kỷ XX, phản ánh và phô bày nhiều mặt tối của con người và xã hội lúc bấy giờ. nếu như trước cách mệnh tháng tám Nam Cao tập trung khai thác đề tài người nông dân và trí thức tiểu tư sản nghèo đói với số phận xấu số, bị chế độ tay sai thực dân nửa phong kiến chèn lấn tới tận cùng của đớn đau, với giọng văn lạnh lùng, xót xa và bế tắc. Thì sau cách mệnh, Nam Cao đã tự tìm cho mình một hướng đi mới ông khởi đầu quan tâm tới những vấn đề hiện thực khác trong xã hội, sự vận động biến đổi của con người trong thời kỳ quốc gia có rất nhiều chuyển biến tích cực, ra sức ủng hộ cách mệnh bằng một giọng văn dịu dàng và nhân văn hơn, kém đi nhiều phần gay gắt. Trong số những tác phẩm sáng tác sau cách mệnh tháng tám thì Đôi mắt là một trong những tác phẩm nổi tiếng và thành công nhất của Nam Cao, với triết lý về cách nhìn nhận thế cục thông qua việc xây dựng hai nhân vật đối lập Hoàng và Độ.
Với nhan đề “Đôi mắt” Nam Cao đã khéo léo gợi ra tư tưởng cũng như chủ đề chính trong truyện ngắn, ấy là cách nhìn nhận của sống của mỗi con người thông qua đôi mắt, nhưng đôi mắt ấy không chỉ làm nhiệm vụ nhìn nhận mà nó còn là ẩn dụ cho tư tưởng, lối sống, những suy nghĩ chủ quan của một con người trước sự thay đổi của cuộc sống, trước những con người khác nhau. Mà ở đó đôi mắt hay chủ thể có thể lựa chọn lựa mở thật rộng đôi mắt, tâm hồn mình để bao quát vấn đề hay chỉ khư khư, cổ hủ sử dụng đôi mắt kén chọn lựa, khắc nghiệt, hẹp hòi của mình để nhìn lấy một góc sự việc rồi phán quyết. Hoàng và Độ chính là 2 kiểu người có hai đôi mắt khác nhau tương tự.
Tình huống truyện cũng là một tình huống tương đối đơn thuần, giọng văn của Nam Cao giờ đây đã mềm mại và sắp gũi hơn, ông hóa thân thành văn sĩ Độ xưng “tôi” trong tác phẩm, thong thả kể về chuyến viếng thăm của mình tới nhà ông bạn văn sĩ Hoàng, người mà trước đây mới “đá” văn sĩ Độ, và cũng “đá” nhiều người khác không hiểu vì nguyên cớ ghen ghét gì. Thế nhưng nhưng văn sĩ Độ vốn là người mềm tính, hiền lành, nên cũng quyết tâm từ ngoại thành vượt cả trăm cây số tìm về khu tản cư để đánh với Hoàng. Từ đó câu chuyện đã diễn ra trong một bối cảnh Độ liên tục nghe Hoàng phàn nàn chê trách chốn làng quê và những người nông dân ít chữ làm cách mệnh bằng một thái độ vô cùng khó chịu, mỉa mai. Bản thân văn sĩ Độ thực không đồng ý với cách nghĩ của Hoàng có ý muốn khuyên giải, thế nhưng dần dà anh trông thấy không thể thay đổi được sự cố chấp của con người, nên đành ậm ừ cho qua chuyện, đồng thời từ đây anh cũng suy nghĩ ra được rất nhiều điều.
Với nhân vật văn sĩ Hoàng, một con người quen sống cuộc sống sung túc, phong lưu thích đọc tiểu thuyết dài tập, thích nuôi chó, cũng mang tiếng nhà văn nhưng hầu như bao giờ viết được một tác phẩm nào có trị giá. Hoàng không sống bằng nghề văn mà trái lại anh sống bằng cái nghề mà như văn sĩ Độ nói ấy là “một tay chợ đen rất tài tình”. có nhẽ rằng cái danh văn sĩ chỉ đem lại cho Hoàng được ít tiếng tăm và thỏa mãn cái thú được xem là người có học rộng tài cao. Thế nhưng bản thân Hoàng lăn lộn trong giới văn học lại thường bị người ta ghét, tới nỗi tưởng dường như văn sĩ ở Hà Nội này đều ghét anh cả. Cũng chỉ bởi cái tật hay “đá” bạn, mà không cho người ta biết nguyên cớ, chỉ bởi người ta tài năng hơn anh, có tác phẩm được tuyên dương khen ngợi, hoặc đơn thuần là kẻ đó chơi với người có hiềm khích với anh. Mà bản thân văn sĩ Độ vốn hiền lành không dưng cũng bị Hoàng “đá”. Khi những cuộc khởi nghĩa tuần tự nổ ra, nhiều văn sĩ quyết tâm theo cách mệnh, cống hiến cho cách mệnh và được tuyên dương trên tuần báo phóng thích, duy chỉ mình Hoàng vì chỉ biết chạy nạn, không đóng góp được gì thế nên dĩ nhiên chẳng có sự khen ngợi nào. Và xuất phát từ lòng ghen tức, rấm rứt Hoàng đã sử dụng ngòi bút của mình để làm ra một việc thật đáng khinh ghét, ti tiện anh chửi những đồng nghiệp theo kháng chiến của mình, chửi cả những người xưa nay chưa từng động chạm tới anh, “hằn học gi mỉa họ là những nhà văn vô sản và cho họ là một bọn khố rách áo ôm đã tới ngày mả phát, ăn mặc và tẩm bổ hết cả phần thiên hạ”. quốc gia dần đổi mới, thay da đổi thịt, nhưng Hoàng vẫn như cũ, không chịu thay đổi, vẫn ích kỷ và quen thói ăn trên ngồi trước cho mình là bậc phong lưu, cao cả. Tổng khởi nghĩa nổ ra Hoàng cũng tự vơ cho mình cái danh “theo kháng chiến”, nhưng thực tế là đi chạy nạn về một làng ngụ cư, tiếp tục cuộc sống phong lưu, thanh nhàn của mình, bỏ ngoài những sự gợi ý về phục vụ cho cách mệnh. Tuy nhiên cuộc sống thôn quê, và những người nông dân làm cách mệnh lại khiến Hoàng bực dọc, khó chịu, thế nên để xả nỗi bí bách trong người Hoàng đã xởi lởi mời văn sĩ Độ ghé chơi rồi mặc sức kể lể. Trong mắt Hoàng khi nhìn về nông thôn, anh chỉ thấy độc một màu đen, chỉ nhìn thấy những thiếu sót của họ, nghĩ rằng họ là những kẻ nhiêu khê, cả đời chỉ biết tiết kiệm, không biết thu giãn, ít chữ, nhiều chuyện, can cái tội “ngu độn, thông tục, ích kỷ, tham lam, keo kiết”. Đó là một loạt những từ ngữ mỉa mai, khinh ghét mà Hoàng đã dành tặng cho những kẻ dân quê, trong khi bản thân Hoàng chưa từng một lần chịu hòa nhập, tìm hiểu chung sống với họ ngày nào, bản thân anh chỉ quanh quẩn với thú vui tao nhã bên vợ con, và tìm về mấy kẻ có học vấn nhưng đã hết thời để đánh tổ tôm. Cả cuộc kháng chiến quyết liệt, mạnh mẽ và vang lừng cũng không thể quét sạch được tâm trí Hoàng để tặng cho anh một tầm nhìn mới. Đối với Hoàng những người nông dân làm cách mệnh chẳng xứng đáng được anh tôn trọng nên anh cứ mặc sức gọi họ là “thằng chủ toạ”, “ông ủy ban”, “bố tự vệ”, “những ông thanh niên”, “những bà phụ nữ”,… một cách khinh miệt, khinh thường. Nhưng chưa bao giờ Hoàng chịu suy nghĩ xem vì sao họ có thể được làm những chức vụ quan trọng ấy trong bộ máy dù họ ít chữ còn anh thì không. Hoàng ích kỷ, thiếu nhân ái, chỉ biết “nhìn đời, nhìn người một phía”, anh không thích làm cách mệnh với những người anh cho là dốt nát, keo kiết, lắm giáo điều, thích tuyên truyền, thế nên anh chấp nhận làm kẻ “phản động”. Trở thành kẻ lãnh đạm và thờ ơ với cách mệnh, không chịu tham gia ủng hộ bất ký một điều gì cho kháng chiến. Hoàng trở nên cô độc và càng tị tỵ đỏ mắt khi nhìn thấy những kẻ anh khinh miệt được ủng hộ hoan nghênh, Hoàng không hiểu và mãi mãi không hiểu được lý do nào cho sự lạ ấy. Thêm vào đó bản thân Hoàng lại có sự sùng bái, tôn thờ quá mức một tư nhân giống như việc anh liên tục khen Tào Tháo hay, thì bây giờ anh lại chỉ một lòng tôn sùng cụ Hồ, nghĩ rằng nhờ chỉ duy nhất tài thao lược của cụ đã cứu rỗi cả quốc gia mà hoàn toàn bỏ qua sự đồng lòng quân dân, sức mạnh đại kết đoàn dân tộc trong công cuộc kháng chiến. Trong lúc đó thực tế rằng nếu như quân dân ta không có sự đồng lòng, không đóng góp sức người, sức của thì có nhẽ cuộc kháng chiến đã thất bại từ những ngày đầu, không phải vì Hồ chủ toạ không giỏi mà bởi lẽ “một cây làm chẳng nên non”.
Còn đối với văn sĩ Độ, anh là một người hiền lành và có phong thái trầm tĩnh, trong cuộc nói chuyện với Hoàng, anh phần nhiều chỉ ngồi nghe, cười lấy lệ, anh ít khi phản chưng. Mặc dù bản thân Độ là một tri thức nghèo, theo kháng chiến, cũng nằm trong số những kẻ mà trước đây Hoàng đã nguyền rủa là bọn vô sản, khố rách áo ôm. nếu như người nào đó có hỏi rằng liệu trong suốt buổi chơi ở nhà Hoàng, Độ có lúc nào thấy hậm hực, khó chịu vì cái cách cư xử quá quắt và thiếu hiểu biết của Hoàng đối với những người làm cách mệnh hay không. Thì xin được trả lời là có một tí, nhưng rồi sau đó Độ cũng thấu hiểu bản tính của Hoàng, rõ ràng toàn cầu quan khác nhau thì người ta lại càng không nên tranh luận với nhau, và càng không nên chắp nhặt mà làm gì. Độ là người bao dung, hiểu biết và có đôi mắt đa chiều tương tự đó. Từ những lời thoại ít ỏi của anh ta cũng thấy được tư tưởng mà tác giả muốn truyền tải “Nghe những ông nói tới “sức mạnh quần chúng”, tôi rất nghi ngờ. Tôi vẫn nghĩ rằng đa số nước mình là nông dân, mà nông dân nước mình thì vạn kiếp nữa cũng chưa làm cách mệnh. Cái thời Lê Lợi, Quang Trung, có nhẽ đã chết hẳn rồi, chẳng bao giờ còn trở lại. Nhưng tới hồi Tổng khởi nghĩa thì tôi đã ngả ngửa người. Té ra người nông dân nước mình vẫn có thể làm cách mệnh, mà làm cách mệnh tích cực lắm. Tôi đã theo họ đi đánh phủ. Tôi đã gặp họ trong mặt trận Nam Trung Bộ. Vô số anh răng đen, mắt toét, gọi lựu đạn là “nựu đạn”, hát Tiến quân ca như người buồn ngủ cầu kinh, mà lúc ra trận thì xung phong can đảm lắm. Mà không hề bận tâm tới vợ con, nhà cửa, như họ vẫn thường thế nữa”. Một đoạn dài trong lời thoại của nhân vật Độ, cũng đủ để ta hiểu rằng nếu như ta chỉ mãi đứng ngoài trông vào, mà không chịu xông pha, đi sâu vào trong đời sống, cùng đương đầu, cùng tìm hiểu những người nông dân chất phác thực thà thì sẽ chẳng bao giờ phát hiện được những cái tốt đẹp đang tiềm tàng bên trong những con người thô sơ, ít chữ ấy. Ở họ có vẻ đẹp của ý thức yêu nước, yêu cách mệnh, sẵn sàng hy sinh xương máu khi Tổ quốc gọi tên, họ kết đoàn với nhau làm nên sức mạnh tập thể, là tầng lớp vô sản nòng cốt làm nên thắng lợi của dân tộc. Từ đó bộc lộ niềm tin của người trí thức trong cách mệnh, ánh nhìn tích cực của họ đối với quần chúng nhân dân, những người đa phần ít học, nhưng có sức mạnh quật khởi, lòng tích cực, truyền thống đánh giặc giữ nước đã ăn sâu vào trong máu thịt, mà không một quân thù nào có thể thắng lợi. Rõ ràng ở vị trí của những tri thức thế hệ mới thì những văn sĩ phải trông thấy được rằng, nước ta vốn khởi đầu với nền văn minh lúa nước từ bao đời, giai cấp nông dân là đông đảo và mạnh mẽ nhất đã gây dựng quốc gia từ thời những vua Hùng tới nay. Thì tới nay cách mệnh nước ta dưới sự chỉ đạo của Hồ Chí Minh cũng là một cuộc cách mệnh vô sản, vậy thử hỏi xem còn giai cấp nào xứng đáng và thích hợp hơn giai cấp nông dân trong cuộc chiến này nữa? người nào là người có ý chí hơn họ trong việc bảo vệ quê hương, giành lại tấc đất của dân tộc? tương tự trước thời đại mới, người trí thức, người nghệ sĩ phải tự lập ra cho mình một tuyên ngôn về “nguồn cảm hứng mới cho văn nghệ”, khuyến khích người làm nghệ thuật phải biết đi sâu, lội sâu vào trong đời sống nhân dân con người, vạch những cái xù xì, thô kệch để tìm những viên ngọc tiềm tàng bên trong, ví như tấm lòng hoạt động, cống hiến hết mình cho cách mệnh. Và tránh xa cái thói ích kỷ, phân biệt, miệt thị chỉ vì họ không giống mình, chỉ vì cho họ là những kẻ thông tục, thất phu, không xứng được tìm hiểu tôn trọng.
Truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao không chỉ là tuyên ngôn của tác về cách làm nghệ thuật trong thời đại mới, mà còn đưa ra cho mỗi chúng ta một triết lý có trị giá muôn thuở ấy là cách nhìn nhận vấn đề bằng đôi mắt, trái tim và nhận thức. Rõ ràng ta không nên và không thể hiểu thấu bất kỳ sự việc, con người nào trên thế cục bằng một cái nhìn phiến diện, chủ quan, vị kỷ và thiếu nhân ái. Mà thay vào đó chúng ta phải đựng công tìm hiểu đi sâu vào trong từng vấn đề, khai thác từng chi tiết rồi mới có thể cho kết luận. Có thể nói rằng bằng một câu chuyện ngắn, cốt truyện đơn thuần nhưng Nam Cao đã “thức tỉnh” được rất nhiều con người, chứ không riêng gì giới văn nghệ sĩ lúc bấy giờ và cả ngày mai nữa.
Sau khi tìm hiểu chung về truyện ngắn Đôi mắt với cả 2 tuyến nhân vật mang tính đối lập là văn sĩ Hoàng và văn sĩ Hộ, những em có thể tìm hiểu chi tiết về Hoàng – nhân vật chính của truyện qua: tìm hiểu nhân vật Hoàng trong truyện Đôi mắt của Nam Cao. không những thế những em cũng có thể tham khảo những truyện ngắn đặc sắc khác của Nam Cao như: tìm hiểu truyện ngắn Lão Hạc, tìm hiểu truyện ngắn Chí Phèo.
Bản quyền bài viết thuộc THPT Lê Hồng Phong. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận!
Nguồn chia sẻ: https://c3lehongphonghp.edu.vn
Phân tích truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao
Bạn thấy bài viết tìm hiểu truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về tìm hiểu truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao bên dưới để pgddttramtau.edu.vn có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho các bạn nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website: pgddttramtau.edu.vn của PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO HUYỆN TRẠM TẤU
Nhớ để nguồn bài viết này: tìm hiểu truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao của website pgddttramtau.edu.vn
Chuyên mục: Văn học